Czym jest problem behawioralny kota?

Analizę zachowania kota zacząć należy od wyjaśnienia, czym jest problem behawioralny. Mówiąc w skrócie problem behawioralny jest to zachowanie nietypowe, które nie jest charakterystyczne dla kota lub też jest dla niego typowe.

Skąd zatem opiekun ma wiedzieć, co jest „normalnym”, a co „nienormalnym” kocim zachowaniem? Dziwne zachowania kota łatwiej zauważyć, ponieważ nie są typowe. Można je podzielić na kilka kategorii:

• zachowania źle skierowane (ssanie wełny zamiast  karmiącej kotki)
• zaburzenie obsesyjno – kompulsywne (inaczej stereotypie jak np. gonienie własnego ogona)
• zachowania próżniowe (zjadanie niejadalnych przedmiotów, tzw. pica)
• fobie (paniczny strach np. przed fajerwerkami)
• brak reakcji (apatia, depresja)
• zaburzenia snu.

Skąd u kotów biorą się problemy behawioralne?

Problemy behawioralne u kotów mogą powstać w wyniku:

• stresu (najczęściej spowodowanego jakąś nagłą zmianą)
• choroby
• alergii
• braku równowagi chemicznej w mózgu zwierzęcia
• starości osłabiającej procesy poznawcze
• niezaspokojenia potrzeb charakterystycznych dla kota.

Stres jako powód problemów behawioralnych kotów

Stres jest normalny w życiu codziennym kotów. Czynnikiem stresogennym może być właściwie wszystko. Koty uwielbiają rutynę, dlatego każde od niej odstępstwo, nagła zmiana lub niespodziewana sytuacja jest dla nich potencjalnym zagrożeniem.

Wyróżnia się dwa rodzaje stresu: krótkotrwały oraz długotrwały. Krótkotrwały jest natychmiastową reakcją organizmu na dany czynnik, ale po jego ustąpieniu lub zapoznaniu się z nim – reakcja mija, a kot przystosowuje się do stresora. Są jednak sytuacje wyzwalające stres u kotów, które długo nie mijają, a podczas ich regularnego trwania lub nawrotów, stres się utrzymuje i przeradza się w długotrwały. Wtedy jest on niezwykle szkodliwy dla futrzaków i może powodować zachowania agresywne, depresyjne, a także choroby psychosomatyczne.

Rodzaje potrzeb kotów

Potrzeby kotów dzielimy na elastyczne i nieelastyczne. Można powiedzieć, że potrzeby nieelastyczne to te, których realizacja jest niezbędna do zachowania psychicznego i fizycznego zdrowia zwierzęcia. Potrzeby elastyczne zaś to takie, których czasowy brak nie spowoduje pojawienia się u futrzaka poważnych problemów natury emocjonalnej lub zdrowotnej.

Do podstawowych kocich potrzeb ze wspomnianych dwóch kategorii zaliczamy:

• bezpieczeństwo (z punktu widzenia kota, nie opiekuna)
• sen (w bezpiecznym według kota miejscu)
• odżywianie się (zbilansowane, urozmaicone i regularnie dostarczane pożywienie)
• pielęgnację
• wypróżnianie się
• drapanie
• polowanie
• eksplorowanie otoczenia
• znaczenie terenu
• zabawę.

Więcej o kocich emocjach można przeczytać tutaj.

Jakie są objawy problemów behawioralnych?

Najczęściej spotykanymi objawami kocich problemów behawioralnych są:

• załatwianie potrzeb fizjologicznych poza kuwetą
• drapanie mebli
• uporczywe miauczenie lub wokalizowanie
• agresja w stosunku do opiekuna, innych kotów lub innych zwierząt
• agresja w zabawie
• aktywność nocna
• nadmierna pielęgnacja sierści, silne wylizywanie prowadzące nawet do wyłysień lub ran
• apatia, unikanie kontaktu z ludźmi lub innymi osobnikami, długo śpią lub przebywają w jednym miejscu, tracą apetyt lub jedzą bardziej łapczywie.

Objawy problemów behawioralnych – omówienie

Załatwianie się poza kuwetą

Załatwianie się poza kuwetą możemy uznać za nietypowe zachowanie u kota. Oddawaniu moczu poza kuwetą może być przyczyną choroby układu moczowego, ale zdarza się również futrzakom, które ze sobą rywalizują. Bywa także objawem konfliktu zwierzęcia z człowiekiem lub zbyt rzadkiego sprzątania w kuwecie. Co zaskakujące ten problem może się pojawić również wtedy, kiedy kot nie akceptuje swojej kuwety lub znajdującego się w niej żwirku.

Rozwiązanie tego problemu należy zacząć od częstszego czyszczenia kuwety, zmiany miejsca ustawienia kuwety (należy ją umieścić w miejscu, w którym nie ma dużego ruchu). Warto również spróbować ustawienia drugiej kuwety w innym miejscu. Warto pokusić się o zmianę żwirku na bezzapachowy.

Jeśli w domu jest więcej niż jeden kot, kuwet powinno być więcej. Behawioryści mówią o tym, że ilość kuwet powinna wynosić tyle ile jest kotów plus jedna więcej. Gdy w domu jest więcej kotów należy się również przyjrzeć ich zachowaniom i sprawdzić czy koty nie rywalizują ze sobą o teren, ale również o kuwety.

Gdy wprowadzone zmiany nie pomagają należy udać się do weterynarza w celu sprawdzenia stanu zdrowia kota, ponieważ w tym może również kryć się problem.

Znakowanie moczem

Znakowanie moczem jest formą zachowania terytorialnego. Koty w naturze pozostawiają ślady zapachowe w określonych miejscach, dzięki czemu rywale używając zmysłu węchu mogą uzyskać wiele przydatnych informacji płynących z oznakowanych miejsc. Zawarte w moczu wydzieliny są bardzo trwały śladem i sygnałem odbieranym przez koty, a pozostawianie moczu znaczy przede wszystkim „to jest mój teren, nie zbliżaj się do niego”.

W warunkach domowych, gdzie mieszka kilka kotów, znakują one swój teren, gdy są w konflikcie z innym kotem. Mogą to również robić, gdy czują się niepewnie lub szukają partnera. Jeśli w domu jest konflikt, ponieważ jest dużo kotów lub zmieniają się rutyny, istnieje większa szansa, że kot będzie znaczył swoje terytorium. Aby zatrzymać opryskiwanie, należy wykastrować futrzaka. Jeśli mimo to kot nadal będzie znaczył teren, należy poprosić weterynarza o poradę. Być może czasowo będzie potrzebne podawanie leków, albo feromonów.

Drapanie

Drapanie może u kotów pełnić funkcję komunikacji optycznej (ślady pazurów), jak i zapachowej (ślady zapachowe z gruczołów rozmieszczonych między pazurami).

Koty lubią się drapać. Robią to, aby się bawić, rozciągać, ostrzyć pazury i oznaczać swoje terytorium. Nie jest to dobra wiadomość dla ich opiekunów. Lepsza jest taka, że można zapobiegać drapaniu poprzez umieszczenie w kilku miejscach w domu drapaków. Wybierając drapak należy się upewnić, że jest stabilny i nie przewróci się, gdy kot zacznie się drapać. Można zachęcić kota do korzystania z drapaka pocierając go kocimiętką lub zawieszając na nim zabawki.

Drapanie może być objawem kociej złości lub agresji, dlatego jeśli powtarza się zbyt często warto należy zasięgnąć porady behawiorysty.

Agresja kotów wobec właścicieli

Zachowania agresywne mogą dotyczyć relacji między dwoma lub więcej kotami (agresja wewnątrzgatunkowa), agresji w stosunku do zwierząt innego gatunku (zwykle psów lub zwierząt, które są potencjalnymi ofiarami kota) lub agresji wobec człowieka (najczęściej opiekunów kota, a czasem wyłącznie wobec osób nieznanych).

Przyczyny zachowań agresywnych mogą być różne, lecz wszystkie mają związek z pobudzeniem emocjonalnym. Ocena, czy zachowanie mieści się w normie, czy jest patologiczne bywa trudna dla niedoświadczonych opiekunów. Dlatego jeśli opiekun nie umie ocenić poziomu złości kota warto skontaktować się z behawiorystą.

Więcej o kociej agresji można przeczytać w artykule: Agresja u kota.

O agresji kota świadczy między innymi: sztywna postawa, rozszerzone oczy lub warczenie i syczenie. W momencie ataku agresji nie należy zbliżać się do kota. Powodem agresji może być strach lub stres. Jednak przy wybuchu agresji największe znaczenie ma bezpieczeństwo kota i wszystkich domowników. Jeśli nieuzasadnione ataki agresji wobec ludzi lub innych zwierząt się powtarzają należy zasięgnąć porady weterynarza i zbadać stan zdrowia kota. Jeśli kot jest zdrowy warto również skontaktować się z behawiorystą, aby przeanalizować powody wybuchów złości u kota.

Agresja w zabawie

Kiedy koty się bawią się ze sobą albo z opiekunem, czasami trudno stwierdzić, czy są naprawdę agresywne czy to tylko rodzaj zabawy. Rzucają się, biją, drapią i gryzą.

Bawiąc się z kotem należy kierować jego energię na odbijanie zabawek takich jak piłki, zabawki wiszące na kijkach czy sztuczne myszy. Można też zaopatrzyć pupila w zabawki, którymi może bawić się sam. Takich zabawek jest w tej chwili bardzo wiele na rynku.

Nigdy nie należy zachęcać kociaka do zabawy rękami lub stopami, ani do ich obgryzania czy drapania. Należy wtedy kota delikatnie ale stanowczo odsuwać od części ciała. Jeśli kot nauczy się tego typu zachowań trudno będzie go później ich oduczyć.

Kompulsywne zachowania

Czasami kot po prostu nie może się powstrzymać od ciągłego robienia czegoś. Czasami jest to normalne, ale w niektórych przypadkach może to być oznaką problemu behawioralnego.

W takiej sytuacji należy próbować zmęczyć kota poprzez zabawę z dużym natężeniem ruchu lub solidną dawką emocji. Można również próbować angażować uwagę kota dając mu zabawkę z kocimiętką. Należy jednak pamiętać, że nie wszystkie koty reagują na to zioło.

Więcej o kocimiętce znajdziesz tutaj.

Ciekawą alternatywą może być również ustawienie krytego akwarium by kot mógł obserwować rybki. Należy jednak pamiętać o zasadach bezpieczeństwa kota i mieszkańców akwarium.

W przypadku gdy zachowania kompulsywne się powtarzają należy zasięgnąć porady weterynarza (aby wykluczyć dolegliwości medyczne) lub behawiorysty.

Nadmierna aktywność nocna

Koty lubią być aktywne w nocy- to naturalne zachowanie kotów, które wynika z ich stylu życia na wolności. Jeśli opiekun wie, że kot ma skłonności do nocnych zabaw powinien zastosować taktykę, która jest naturalna dla kotów: polowanie, jedzenie, odpoczynek.

W praktyce wygląda to tak, że w porze wieczornej (np. koło godziny 21-22) opiekun intensywnie bawi się z futrzakiem, następnie go karmi. Kot zmęczony fizycznie i emocjonalnie chętnie zje posiłek i położy się spać. Ważne jest również to, aby przyzwyczaić kota do stałych pór zabawy, jedzenia i snu.

Jeśli sytuacja nie ulegnie poprawie należy skonsultować się z weterynarzem (aby wykluczyć dolegliwości medyczne) lub behawiorystą.

Nadmierna wokalizacja

Dorosłe koty nie miauczą do siebie. Miauczenie ma służyć kotom w komunikacji z ludźmi. Koty miauczą, aby się przywitać, poprosić o jedzenie lub zwrócić na siebie uwagę. Jeśli futrzak miauczy chcąc wymusić jedzenie, nie należy go wtedy karmić. Należy poczekać aż się uspokoi i wtedy podać mu smaczne jedzonko. Reagowanie na miauczenie kota będzie skutkowało nasileniem problemu.

Jeśli kot miauczy, prosząc o uwagę lub zabawę należy go zignorować. Dopiero kiedy się uspokoi możemy zwrócić na niego uwagę i zacząć się z nim bawić.

Gdy miauczenie kota często się powtarza, a opiekun nie jest w stanie zinterpretować przyczyny powinien zwrócić się o pomoc do weterynarza lub behawiorysty.

Lęk separacyjny

Koty są bardzo towarzyskimi istotami. Lubią towarzystwo ludzi, a pozostawione same sobie mogą rozrabiać, hałasować lub znaczyć moczem. Niektóre futrzaki źle znoszą rozłąkę z opiekunem.

W takiej sytuacji podstawowe zachowanie opiekuna powinno polegać na ignorowaniu kota mniej więcej 15 minut przed wyjściem z domu i po powrocie. Można również zostawić kotu kilka jego ulubionych zabawek i schować je po powrocie do domu. Należy regularnie poświęcać kotu czas, bawiąc się z nim lub przytulając. Zabawa ma pozwolić na spalenie nadmiaru kociej energii, aby w czasie kiedy futrzak pozostaje sam mógł odpocząć.

Jeśli takie zachowanie opiekuna nie daje efektu należy skontaktować się z behawiorystą.

Obsesyjna pielęgnacja

Każdy kot poświęca czas na dbanie o futro, ponieważ odgrywa ono ważną rolę w termoregulacji. Zdarza się jednak, że nawet tak prosta czynność, jak pielęgnacja, przyjmuje u naszych pupili wynaturzoną formę.  

Do pielęgnacji szaty nasze zwierzaki używają głównie języka, którym rozczesują włosy i usuwają z nich brud. Robią to relatywnie, jednak zbyt częste i intensywne wylizywanie futra nie jest naturalnym kocim zachowaniem. Źródłem tego zaburzenia behawioralnego bywają choroby skóry. Może się jednak okazać, że mamy do czynienia z zachowaniem obsesyjno-kompulsywnym, którego przyczyną bywa nuda i niedostatek bodźców, a czasem stres.  

Podobnie jak nadmierne lizanie, również uporczywe przeczesywanie zębami futra lub intensywne drapanie się pazurami przez kota powinno wzbudzić niepokój każdego opiekuna. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że nasz futrzak złapał pchły lub grzybicę, dlatego swędzi go skóra. W takim przypadku należy udać się na kontrolę do weterynarza.

Gdy kot za dużo się pielęgnuje ze względu na stres (widoczne są już zmiany skórne lub ubytek sierści), powodem może być zmiana rutyny lub pojawienie się nowego zwierzaka w domu. W takiej sytuacji należy uspokoić futrzaka bawiąc się z nim, podając zabawki z kocimiętką i pomagając mu w relaksie.

Jeśli sytuacja nie ulega poprawie należy udać się do weterynarza, ponieważ może być potrzebne podawanie środków uspokajających lub feromonów.

Co można zrobić by pomóc kotu z problemami behawioralnymi?

Od najmłodszych lat najważniejsza jest socjalizacja kociąt i nauczenie ich prawidłowych zachowań. Na kocięta do około 12 tygodnia życia największy wpływ maj matka i rodzeństwo. Młode uczy się wtedy podstawowych praw i zasad życia, dlatego nie zaleca się odbierania młodszych osesków od matki. W późniejszym wieku rolę nauczyciela przejmuje opiekun i to on powinien zapoznawać kota z potencjalnymi stresorami. Kontakty takie, przynajmniej w początkowej fazie, powinny być minimalne i kontrolowane, a przy odpowiedniej na nie reakcji, zwierzę należy nagrodzić. Natomiast nie zaleca się chwalenia nieprawidłowego zachowania podopiecznego.

Jeśli opiekun zauważa zaawansowane stadium stresu u kota, po wykluczeniu czynników chorobowych, należy zasięgnąć porad behawiorysty. Terapię behawioralną terapię warto wzmacniać odpowiednimi preparatami zmniejszającymi napięcie i stres. Preparaty takie powinny zostać przepisane przez lekarza weterynarii, a ich dawkowanie powinno być ściśle określone.

W pojedynczych i jednorazowych sytuacjach, takich jak podróż, goście, nagłe przemeblowanie czy też choroba takie środki pomogą zapobiec wystąpieniu objawów i ewentualnych skutków stresu.

Co ważne, nie wolno karać kota za jego niepożądane zachowanie ani krzyczeć na niego, gdyż zwierzę nie rozumie że robi coś złego. Wbrew obiegowym opiniom koty nie siusiają do łóżka bo są obrażone i na pewno nie robią nam na złość.

Polecany artykuł o emocjach kotów znajdziesz tutaj.